3. opwekken
Het is aan te raden om zoveel mogelijk je eigen elektriciteit op te wekken op je dak, schuur, wand, schutting, veranda of carport. Als je op jaarbasis alle elektriciteit die je nodig hebt opwekt in een gasloos huis, dan ben je energieneutraal. Als dat niet helemaal lukt, maar je koopt je elektriciteit wel groen in uit Nederland, dan ben je klimaatneutraal.
3.1 Energieneutraal
PV-Panelen op het dak/de schuur/in de tuin
Zonnepanelen die elektriciteit leveren, worden ook wel PV-panelen genoemd (Photo = licht, Voltaïsch = stroomopwekkend). Om energieneutraal te worden, zijn voor een gemiddeld rijtjeshuis 20-22 panelen nodig. De panelen plus het installeren kosten gemiddeld zo’n €500 per paneel (vanaf 18 panelen, bij 10 is €600 per paneel realistischer).
Bij het plaatsen van zonnepanelen zijn er drie belangrijke factoren waarmee je rekening moet houden:
- ligging van de zonnepanelen ten opzichte van de zon
- hellingshoek
- schaduwfactor van je dak
Ligging ten opzichte van de zon
Zonnepanelen op een dak gericht naar het zuiden leveren het hoogste rendement. Maar een huis met een puntdak, kan beter zonnepanelen op oost en west hebben, dan op zuid en noord. Dat levert samen meer op. Voor een plat dak geldt dat ook een oost-west oriëntatie van de zonnepanelen het hoogste rendement oplevert, vergelijkbaar of hoger dan een zuidoriëntatie. Dankzij een oost-west oriëntatie met een lage opstellingshoek vangen de zonnepanelen over een hele dag gelijkmatiger zonne-energie op. Er kan heel veel tegenwoordig. Het is niet meer zo dat alleen een dak op het zuiden geschikt is.
Hellingshoek en schaduwfactor
Bij de oriëntatie van je zonnepanelen is het ook belangrijk om rekening te houden met mogelijke schaduw. Controleer daarom op voorhand welke plekken van je dak op welke delen van de dag geen zon, maar schaduw vangen. Als je woning een plat dak heeft, zal een installateur de panelen schuin zetten en met ballast verzwaren. Een volledig horizontaal zonnepaneel (plat liggend) levert namelijk minder rendement, omdat de panelen vuil worden en niet schoon spoelen door een regenbui. De zonnepanelen op een plat dak gericht op het zuiden staan in rijtjes, met steeds een stuk ertussen, zodat ze geen schaduw op elkaar werpen. Zonnepanelen die oost-west worden geplaatst staan tegen elkaar als een soort tentjes zodat ze geen schaduw op elkaar werpen.
Voor daken die weinig belasting kunnen hebben, zijn er tegenwoordig ook lichtgewicht panelen uit Nederland.
Parallel geschakeld versus in serie
Zonnepanelen kunnen parallel of in serie geschakeld worden. Parallel betekent dat elk paneel zijn eigen individuele micro-omvormer heeft en dat de panelen elkaar onderling niet beïnvloeden als er bijvoorbeeld schaduw op valt.
Goedkoper is het om alle panelen in serie te schakelen en dan met één omvormer de totaal opgewekte gelijkstroom om te zetten naar wisselstroom. Nadeel van dit systeem is dat als er één of meerder zonnepanelen minder stroom produceren dat ook de opbrengst van de overige panelen verlaagt. Door innovatie zijn daar nu twee oplossingen voor.
De eerste oplossing: individuele optimizers achter elk paneel. Wanneer er schaduw valt op een paneel zorgt de optimizer voor een aangepaste stroom en spanning, zodat de rest van de string niet minder produceert. De tweede oplossing: string-omvormers met Maximum Power Point (MPP)-tracking. De omvormer zoekt continu naar de optimale spanning-stroom combinatie waarbij de string maximaal stroom produceert. Het maakt gebruik van de overspanningsbeveiliging in elk zonnepaneel, waardoor een paneel dat minder produceert c.q. in de schaduw ligt wordt uitgeschakeld, zodat het de productie van de rest van de string niet meer nadelig beïnvloedt. Beide oplossingen werken even goed, maar als er meer dan twee verschillende dakvlakken zijn werken optimizers beter. Voordeel van optimizers is ook dat je de opbrengst van elk individueel paneel kunt uitlezen.
Snel naar
PV indak-systemen
De meeste zonnepaneelsystemen zijn geplaatst óp het dak, dat wil zeggen op de dakbedekking, zoals dakpannen. Maar het is ook mogelijk om zonnepanelen in het dak te laten plaatsen, in plaats van dakpannen. Bij deze speciale constructie worden de zonnepanelen netjes weggewerkt in het dakvlak en dat ziet er strak uit. Zulke systemen noemen we indak-systemen.
Bij een indak-systeem hebben de zonnepanelen twee functies: energieopwekking én dakbedekking. De bestaande dakbedekking wordt weggehaald en de zonnepanelen worden aan de onderconstructie of aan de panlatten vastgemaakt. Onder de panelen komt meestal nog een waterkerende folie.
Het ziet er esthetisch vaak mooier uit dan opdakpanelen, maar ze zijn ook vaak wel tot 2 keer duurder. Ook de installatie- en werkvoorbereidingskosten liggen een stuk hoger. De jaarlijkse opbrengst van deze panelen kan iets lager zijn dan die van normale panelen. Dat komt doordat de zonnepanelen bij een indak-systeem in het dak liggen waardoor de warmte minder goed kan worden afgevoerd. En bij hogere temperaturen produceren zonnepanelen minder energie.
Zonnedakpan
In zonnedakpannen zitten stukken zonnepaneel verwerkt. Ze zien eruit als reguliere dakpannen. Per oppervlak is de opbrengst van zonnedakpannen lager dan de opbrengst van grote zonnepanelen. Dit komt omdat een deel van de dakpan niet benut wordt, maar over de naastgelegen dakpan heen geschoven. Deze oplossing is duurder in aanschaf en heeft een lager rendement, dus de terugverdientijd is langer. Esthetisch ziet het er wel heel mooi uit.
Zonneveranda of carport
Een zonneveranda of carport is voorzien van semi-transparante zonnepanelen boven de veranda of de auto. De panelen wekken stroom op en laten meer dan 50% verticaal licht door. Ze houden tegelijkertijd 50% van de warmtestraling tegen. Hierdoor hoef je meestal geen extra zonwering te kopen, iets wat bij een normale veranda met glas vaak toch nodig blijkt. Als je niet voldoende ruimte hebt op je dak, dan kun je met een veranda of een carport extra stroom opwekken om energieneutraal te worden. De transparante 200 Wp zonnepanelen zorgen ervoor dat deze overkapping zichzelf terugverdient. Bekijk ze in de webshop van Thuisbaas.
Zonnecollectoren
Als er genoeg ruimte op het dak is, zijn zonnecollectoren een mooie aanvulling. Je kunt deze aansluiten op een zonneboiler, zodat de warmtepomp ’s zomers minder nodig is. Als je moet schipperen met de ruimte op het dak, is het bij een all-electric huis qua prijs lonender om zonnepanelen te plaatsen die elektriciteit maken (zon-PV) – die de energie leveren voor de efficiënte warmtepomp – dan om zonnecollectoren te plaatsen.
Een zonneboiler is het meest efficiënte apparaat om warm tapwater te maken: met een zonneboiler kun je ongeveer 50% van je jaarlijkse verbruik voor warm tapwater rechtstreeks opwekken.
3.2 Klimaatneutraal
Kun je niet genoeg stroom opwekken op je eigen dak? Koop je stroom dan groen in. Dan ben je in ieder geval klimaatneutraal. Kies wel écht groene stroom.
Investeer in wind- en/of zonne-energie
Wil je zelf zonnestroom opwekken, maar is je dak niet geschikt of niet van jou? Doe dan mee aan zonnestroomprojecten elders in Nederland. Je draagt dan bij aan collectieve zonnepanelen op daken van bijvoorbeeld scholen, voetbalkantines, boerenschuren of bedrijfspanden. Als er geen zonnestroomproject bij jou in de buurt is, kun je er ook een opzetten met de mensen uit jouw buurt. Zo zijn er ook collectieve windturbine-projecten.
Kies een groene energieleverancier
De allergroenste energieleveranciers leveren bijna alleen maar stroom die is opgewekt met windmolens en zonnepanelen. Ze doen meer dan vergroenen door certificaten: ze investeren in groene productie in Nederland. Of ze sluiten langjarige inkoopcontracten af met groene producenten. Ze werken actief mee aan de overgang naar een schone energievoorziening.
Energiecoöperatie
Postcoderoosregeling / SCE
De Regeling Verlaagd Tarief, ofwel de Postcoderoosregeling, is gestopt. De regeling is vanaf 1 april 2021 vervangen door de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE). Deelnemers aan een gezamenlijk duurzaam energieproject krijgen geen vergoeding meer via de energierekening, maar ontvangen in de toekomst een jaarlijkse winstuitkering. De coöperatie betaalt de winstuitkering uit de inkomsten die zij hebben uit de verkoop van elektriciteit en uit de subsidie. De voorwaarde om gebruik te mogen maken van de SCE is dat je met anderen een coöperatie of Vereniging van Eigenaren vormt. Als je in dezelfde of een aangrenzende postcode woont als waar de installatie staat, mag je meedoen. De SCE-regeling geldt voor zonnestroomprojecten en windprojecten.
3.3 Energieopslag
Einde saldering, wat kan ik doen?
Het kabinet Schoof-I heeft het einde van de salderingsregeling aangekondigd. Het is nog niet bekend of er een stimuleringsmaatregel wordt ingezet die de aanschaf van panelen toch aantrekkelijk maakt.
Wil je je voorbereiden op de afschaffing van de regelening én bovendien meehelpen om de netcongestie (‘file op het stroomnet’) tegen te gaan? Dan is de beste maatregel om zoveel mogelijk van de opgewekte stroom direct zelf te gebruiken. Maar zolang je geen elektrische auto hebt, zijn de mogelijkheden beperkt tot bijvoorbeeld het slim aansturen van apparaten. Afhankelijk van hoeveel zonnepanelen je hebt en hoeveel energie je verbruikt, kun je jouw directe verbruik misschien verhogen van bijvoorbeeld 20% naar 25%. Maar dat is onvoldoende om het verdwijnen van de saldering te compenseren.
Zonnestroomboiler
Als je het verbruik van je eigen zonnestroom wilt verhogen, kun je je overtollige zonnestroom via een slim apparaat naar één van je huishoudelijke apparaten sturen. Maar de meeste apparaten verbruiken niet zoveel stroom op commando. De elektrische boiler en de warmtepompboiler zijn hierop een uitzondering. Met de nieuwste versies van deze apparaten kun je het water voor de douche en warmwaterkraan opwarmen met behulp van niet-gebruikte zonnestroom. Maar of je de aanschaf hiervan terugverdient, hangt af van je doucheverbruik.
Rekenvoorbeeld boiler
We gaan uit van de volgende eenheden:
- een huishouden van 3 personen
- ieder gezinslid doucht dagelijks 6 minuten
- hun douchekop levert 10 liter water per minuut
- het water wordt 30 graden opgewarmd
Dit kost 4.186 kJ/kgK (soort warmte van water). Omgerekend naar kilowattuur (delen door 3600 seconden) kost douchen 6,3 kWh per dag.
Wat kost douchen met een gasketel?
6,3 kWh is 22.680 kJ. Een m³ gas bevat 35.170 kJ. Een gasketel heeft een rendement van ongeveer 65%, oftewel 22.860 kJ per m³ gas. Dus 6,3 kWh komt neer op 1 m³ gas per dag.
Wat kost douchen met een zonnestroomboiler?
Nu kopen we een elektrische boiler van 150 liter en een slim aanstuurapparaat voor €1.500. We gaan ervan uit dat we deze 200 dagen per jaar met de overtollige zonnestroom volledig opwarmen.
We gaan uit van een gasprijs van €1,30 en een gemiddelde prijs per kWh die je teruglevert van € 0,12. Dit apparaat bespaart je per jaar de volgende kosten:
- Aardgas = 200 dagen x 1 m³ x € 1,30 (gasprijs) = € 260 per jaar
- Vaste terugleverkosten = 200 dagen x 6,3 kWh x € 0,12 (teruglevering) = € 151,20 per jaar
- TOTALE BESPARING = € 411,20 per jaar (260 + 151,20)
Maar: je loopt inkomsten mis omdat je je stroom niet teruglevert. Dat kost je de variabele terugleverprijs, hier rekenen we € 0,06 per kWh.
- TOTAAL MISGELOPEN INKOMSTEN = 200 dagen x 6,3 kWh x € 0,06 = € 75,60 per jaar
Netto kom je uit op € 411,20 – € 75,60 = € 335,60 per jaar die een zonnestroom boiler oplevert.
Je investering van € 1.500 heb je dan in 4,5 jaar tijd terugverdiend (1500 / 335,60).
Thuisaccu / thuisbatterij
De aanschaf van een thuisbatterij om de stroom van je zonnepanelen in op te slaan, is nog niet verstandig. Recent onderzoek van CE Delft laat zien dat je deze investering nog niet terugverdient. Ook niet als de salderingsregeling is afgeschaft, en ook niet als je een thuisbatterij combineert met een dynamisch energiecontract en handel op de day-ahead energiemarkt. Op die laatste manier kun je de netcongestie zelfs verergeren: thuisbatterijen gaan massaal laden als de stroom goedkoop is door veel wind op zee (of veel zon op zonneparken). Je kunt op dit moment alleen geld verdienen met je thuisbatterij als een derde partij jouw batterij – én die van vele anderen – mag gebruiken in de onbalansmarkt. In die markt moet er binnen een kwartier stroom geleverd of afgenomen worden tegen hoge prijzen. Maar als partijen dit op grote schaal gaan doen, verdampt ook dit voordeel weer.
En vergeet niet: de productie van (thuis)batterijen met de huidige gangbare technieken is zeer milieubelastend.
Rekenvoorbeelden thuisaccu / thuisbatterij
Rekenvoorbeeld thuisbatterij, vast energiecontract, 3,5 kWp PV, met salderingsregeling tot 2030
| Batterij | Totale kosten 15 jaar | Totale inkomsten inschatting over 15 jaar | Terugverdientijd | |
|---|---|---|---|---|
| Huishouden met zon-PV | Kleine thuisbatterij | € 5.560 | € 820 | > 15 jaar |
| Grote thuisbatterij | € 9.050 | € 890 | > 15 jaar | |
| Huishouden met zon-PV, WP en EV | Kleine thuisbatterij | € 5.560 | € 620 | > 15 jaar |
| Grote thuisbatterij | € 9.050 | € 940 | > 15 jaar |
Rekenvoorbeeld thuisbatterij, vast energiecontract, 3,5 kWp PV, zonder salderingsregeling
| Batterij | Totale kosten 15 jaar | Totale inkomsten inschatting over 15 jaar | Terugverdientijd | |
|---|---|---|---|---|
| Huishouden met zon-PV | Kleine thuisbatterij | € 5.560 | € 1.820 | > 15 jaar |
| Grote thuisbatterij | € 9.050 | € 1.970 | > 15 jaar | |
| Huishouden met zon-PV, WP en EV | Kleine thuisbatterij | € 5.560 | € 1.580 | > 15 jaar |
| Grote thuisbatterij | € 9.050 | € 2.380 | > 15 jaar |